У дапамогу вучням

1. Вымавіць слова, вызначыць склады, назваць націскны склад.
2. Ахарактарызаваць гукі:

• галосныя (націскны ці ненаціскны, якой літарай абазначаны);
• зычныя (мяккі, цвёрды ці зацвярдзелы; санорны, звонкі ці глухі; свісцячы ці шыпячы, якой літарай абазначаны).

3. Указаць колькасць гукаў і літар.

УЗОР РАЗБОРУ

Дзьмухавец – дзьму-ха-вец.

Гукі:                                                                                    Літары:

[дз] – зычны мяккі, звонкі, свісцячы                                д, з, ь

[м] – зычны цвёрды, санорны                                            м

[у] – галосны ненаціскны                                                       у

[х] – зычны цвёрды, глухі                                                     х

[а] – галосны ненаціскны                                                       а

[в] – зычны мяккі, санорны                                                   в

[э] – галосны націскны                                                           е

[ц] – зычны зацвярдзелы, глухі, свісцячы                         ц

8 гукаў                                                                                    10 літар                                                                                                                         

Сінквейн - гэта творчая работа, якая мае кароткую форму верша. Ён складаецца з пяці радкоў, што не маюць рыфмы. Алгарытм працы над сінквейнам:

• Назва 
• Два азначэнні 
• Тры дзеясловы 
• Сказ з чатырох слоў 
• Сінонім(ці асноўная думка) назвы 

Прыклад сінквейна на тэму "Мова":

Мова

Родная мілагучная

Люблю шаную сагравае

Прыгожа звініць сардэчнаю струною

Радзіма

1. Часціна мовы.
2. Пачатковая форма (інфінітыў).
3. Марфалагічныя прыметы: пераходны ці непераходны, зваротны ці незваротны, трыванне, спражэнне; лад, час (калі ёсць), асоба (калі ёсць), лік, род (калі ёсць).
4. Сінтаксічная роля.

Узоры разбору

Святло месяца прабівалася праз каляровыя шыбы (У. Караткевіч).

Вусны разбор. Прабівалася – дзеяслоў; пачатковая форма – прабівацца; непераходны, зваротны, незакончанага трывання, І спражэння; ужыты ў форме абвеснага ладу прошлага часу адзіночнага ліку ніякага роду; у сказе з’яўляецца выказнікам.

Пісьмовы разбор. Прабівалася – дзеяслоў; п. ф. – прабівацца; неперах., звар., незак. Тр., І спр.; абв. л., пр. ч., адз. л., н. р.; выказнік.

1. Часціна мовы (форма дзеяслова).
2. Пачатковая форма (Н. скл., адз. л., м. р.).
3. Поўная або кароткая форма.
4. Марфалагічныя прыметы: стан, трыванне; час, лік, род, склон (для поўных дзеепрыметнікаў).
5. Сінтаксічная роля.

Узоры разбору

Заснуў пасёлак анямелы, даўно патушаны агні (Я. Колас).

Вусны разбор. Анямелы (пасёлак) – форма дзеяслова – дзеепрыметнік; пачатковая форма – анямелы; поўная форма; незалежнага стану, закончанага трывання; ужыты ў форме прошлага часу адзіночнага ліку мужчынскага роду назоўнага склону; у сказе з’яўляецца азначэннем.

Патушаны (агні) - форма дзеяслова – дзеепрыметнік; пачатковая форма – патушаны; кароткая форма; залежнага стану, закончанага трывання; ужыты ў форме прошлага часу множнага ліку; у сказе з’яўляецца выуазнікам.

Пісьмовы разбор. Анямелы (пасёлак) – форма дзеяслова – дзеепрыметнік; п. ф. – анямелы; поўн. ф.; незал. ст., зак. тр.; пр. ч., адз. л., м. р., Н. скл.; азначэнне.

Патушаны (агні) - форма дзеяслова – дзеепрыметнік; п. ф. – патушаны; каротк. ф.; зал. ст., зак. тр.; пр. ч., мн. л.; выказнік.

ПАРАДАК МАРФАЛАГІЧНАГА РАЗБОРУ ДЗЕЕПРЫМЕТНІКА

1. Часціна мовы (форма дзеяслова).
2. Пачатковая форма (Н. скл., адз. л., м. р.).
3. Поўная або кароткая форма.
4. Марфалагічныя прыметы: стан, трыванне; час, лік, род, склон (для поўных дзеепрыметнікаў).
5. Сінтаксічная роля.

Узоры разбору

Заснуў пасёлак анямелы, даўно патушаны агні (Я. Колас).

Вусны разбор. Анямелы (пасёлак) – форма дзеяслова – дзеепрыметнік; пачатковая форма – анямелы; поўная форма; незалежнага стану, закончанага трывання; ужыты ў форме прошлага часу адзіночнага ліку мужчынскага роду назоўнага склону; у сказе з’яўляецца азначэннем.

Патушаны (агні) - форма дзеяслова – дзеепрыметнік; пачатковая форма – патушаны; кароткая форма; залежнага стану, закончанага трывання; ужыты ў форме прошлага часу множнага ліку; у сказе з’яўляецца выуазнікам.

Пісьмовы разбор. Анямелы (пасёлак) – форма дзеяслова – дзеепрыметнік; п. ф. – анямелы; поўн. ф.; незал. ст., зак. тр.; пр. ч., адз. л., м. р., Н. скл.; азначэнне.

Патушаны (агні) - форма дзеяслова – дзеепрыметнік; п. ф. – патушаны; каротк. ф.; зал. ст., зак. тр.; пр. ч., мн. л.; выказнік.

1. Уступныя развагі на тэму твора.
2. Якія аўтары пісалі на гэту тэму.
3. Асоба аўтара, яго іншыя творы на гэту тэму.
4. Эмоцыі, пачуцці, якія выклікаў твор.
5. Жанр і від твора.
6. Праблема або некалькі праблем, якія ўздымае аўтар.
7. Ідэя твора.
8. Аўтарская пазіцыя.
9. Сродкі мастацкай выразнасці, прыёмы, іх прызначэнне.
10. Кампазіцыя, яе роля ў раскрыцці задумы ці ідэі.
11. Вывады пра твор, яго адметнасць.
12. Значэнне ці месца твора ў беларускай літаратуры.